جنگ دوازده‌روزه ایران و اسرائیل، قدرت‌نمایی نظامی و تغییر معادلات منطقه‌ای
چهارشنبه 4سرطان 1404
جنگ دوازده‌روزه میان ایران و اسرائیل یا دقیق‌تر عرض کنیم ، ایران و جهان غرب به رهبری ایالات متحده به پایان رسید و آتش‌بس اعلام شد.
اگر بخواهیم پیامدهای این درگیری را بررسی کنیم، باید به تأثیرات آن بر هر دو طرف جنگ توجه کنیم. گرچه ظاهر ماجرا جنگ ایران و اسرائیل بود، اما واقعیت این است که این درگیری، نمایشی از تقابل ایران با کل ساختار قدرت غرب بود؛ ساختاری که سعی دارد با کوچک‌نمایی این جنگ، شکست خود را در برابر ایران توجیه کند.
در این نوشتار، به بررسی تأثیرات این جنگ بر ایران وسپس اسرائیل می‌پردازیم و نگاهی به آینده نظامی منطقه خواهیم داشت.
ایران از کمبود، تا قدرت موشکی
در سال‌های جنگ ایران و عراق، موشک‌های قدرتمند روسی توسط عراق به سمت ایران شلیک می‌شدند، درحالی‌که ایران در آن زمان فاقد امکانات دفاعی یا تهاجمی مشابه بود. حتی یکی از این موشک‌ها که منفجر نشده بود، سوژه طنزی در یکی از نشریات شد که نویسنده‌اش در کنار تصویر موشک منفجرناشده نوشته بود: «این چقدر کلفت است!»
این کمبود نظامی، ایران را بر آن داشت تا برنامه‌ی تولید موشک‌های دوربرد را آغاز کند. در جنگ اخیر، همین موشک‌ها نه‌تنها برای اسرائیل، بلکه برای همه حامیانش به کابوسی تبدیل شدند. اظهارات رئیس‌جمهور فرانسه، امانوئل مکرون، که گفت موشک‌های ایرانی حتی کشورش را تهدید می‌کنند، گواه این ترس و وحشت بود.
ایران اکنون با دستیابی به فناوری موشکی پیشرفته، قدرتی بازدارنده یافته که توانسته حتی از سامانه‌های دفاع موشکی پیشرفته اسرائیل عبور کند و به اهداف از پیش تعیین‌شده برسد. این تحول، نقطه‌عطفی در تاریخ نظامی ایران است.
پیشرفت در حوزه‌ی پهپاد و سامانه‌های دفاع هوایی
ایران با طراحی موشک‌های باور، بر پایه‌ی مشاهدات از سامانه‌های S-300، و توسعه پهپادهایی چون «شاهد»، توانسته نیروی هوایی خود را به‌روز کند. شکار جنگنده‌های F-35 و پهپادهای مدرن نیز نشانه‌ای از این پیشرفت است.
به‌علاوه، شبیه‌سازی و توسعه سامانه‌های ضد هوایی مشابه «استینگر» و استفاده از لاشه‌های هواپیماهای پیشرفته آمریکایی، نویدبخش تولید سلاح‌هایی حتی پیشرفته‌تر از F-35 در سال‌های آینده خواهد بود.
نقاط ضعف: جنگ اطلاعاتی و نفوذ دشمن
با وجود پیشرفت‌های نظامی، ضعف اطلاعاتی همچنان از چالش‌های ایران است. با آن‌که سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در این حوزه انجام شده، دشمن موفق شده در خاک ایران پایگاه‌های پنهانی ایجاد کرده و عملیات‌هایی از جمله ترور فرماندهان نظامی و علمی را اجرا کند. این نکته نشان می‌دهد که ایران باید در حوزه‌ی امنیت داخلی و اطلاعاتی بازنگری جدی انجام دهد.
روابط منطقه‌ای و وحدت اسلامی
یکی از نتایج مثبت این جنگ، حمایت آشکار کشورهای اسلامی از مواضع ایران و محکومیت اسرائیل به عنوان متجاوز بود. ۲۲ کشور اسلامی آمادگی خود را برای دفاع از ایران اعلام کردند، اما ایران بدون اتکا به این حمایت‌ها، تنها وارد میدان شد و قدرت نظامی خود را به رخ کشید.
این حمایت‌ها، جرقه‌ای برای وحدت در جهان اسلام ایجاد کرد. اقدام یمن برای درخواست خروج نیروهای آمریکایی از کشورهای اسلامی، نشانه‌ای دیگر از این بیداری منطقه‌ای است.
اسرائیل: شکست بی‌سابقه در برابر ایران
طی هفتاد سال گذشته، اسرائیل در بسیاری از کشورها جنگ‌هایی به راه انداخته که همواره با آتش‌بس پایان یافته‌اند. اما هیچ‌یک از آن‌ها به اندازه‌ی این جنگ برایش پرهزینه نبوده است. اسرائیل، تحت شدیدترین حملات نظامی قرار گرفت و برای نخستین‌بار، به‌طور علنی ناتوانی‌اش در برابر دشمنی چون ایران آشکار شد.
ورود ایالات متحده به جنگ با حملات محدود، تنها نشان داد که بدون حمایت آمریکا، اسرائیل تاب مقاومت ندارد. ادعاهای نابودی تأسیسات هسته‌ای ایران نیز بیش از آن‌که واقعی باشند، بیشتر جنبه تبلیغاتی و روانی داشتند.
اظهارات یکی از فرماندهان ارشد اسرائیل مبنی بر این‌که «ایران پابرجاست و می‌تواند ما را هدف قرار دهد»، در کنار تظاهرات مردم اسرائیل و یهودیان آمریکا در حمایت از ایران و محکومیت صهیونیسم، شواهد دیگری از این شکست بی‌سابقه هستند.
در حالی که اسرائیل از تکنولوژی‌های آمریکایی چون F-35 استفاده می‌کرد، ایران تنها به توان داخلی خود متکی بود و همین نکته، ارزش‌مندترین دستاورد آن است.
در پایان: صلح انسانی، نه جنگ تحمیلی
با تمام آن‌چه گفته شد، من به‌صراحت می‌گویم که از هر جنگی که به ریخته شدن خون بی‌گناهان منجر شود بیزارم. جنگی که در آن زنی بی‌سرپرست، مادری داغ‌دار و کودکی یتیم شود، ضد انسانیت است.
اما در برابر تجاوز، نمی‌توان سکوت کرد. حمله‌ی بی‌سند و مدرک آمریکا و اسرائیل به ایران، زیر پا گذاشتن اصول بین‌المللی و انسانی بود. امید آن دارم که این جنگ پایان یافته باشد و مسئله‌ی غزه و دیگر مناطق آسیب‌دیده از طریق راه‌حل‌های انسانی و عادلانه حل شود.
=============================
غلام علی صارم نویسنده، استاددانشگاه و پژوهشگر
